Jesteś tutaj: Start / Wystawy / Lwów 1918–1919

Lwów 1918–1919

  • Drukuj zawartość bieżącej strony
  • Zapisz tekst bieżącej strony do PDF
4 maja 2019

Zakończenie I wojny światowej przyniosło Polsce upragnioną niepodległość. Jednak wskrzeszone po 123 latach niewoli państwo nie miało granic. Należało je dopiero wywalczyć. Polacy walkę tę prowadzili dwutorowo. Z jednej strony były to działania dyplomatyczne polskiej delegacji pod przewodnictwem Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego na konferencji pokojowej w Wersalu, z drugiej — wysiłki orężne polskiego żołnierza, prowadzone na wszystkich niemal odcinkach odradzającego się państwa polskiego. Pokojowe ustalenie granic Rzeczypospolitej okazało się bowiem niemożliwe. Polskie dążenia do odbudowy kraju spotkały się ze zbrojnym oporem ze strony sąsiadów, którzy również pragnęli korzystnych dla siebie granic na powojennej mapie Europy.

Pierwszym konfliktem zbrojnym, w którym uczestniczyli Polacy była wojna z Ukraińcami o Lwów i Galicję Wschodnią (nazywaną przez Polaków Małopolską Wschodnią). Rozpoczęła się ona jeszcze przed formalnym odzyskaniem przez Rzeczpospolitą niepodległości, 1 listopada 1918 r., a zakończyła 17 lipca 1919 r. Od początku działania zbrojne koncentrowały się na Lwowie — stolicy regionu, który odgrywał rolę klucza do panowania nad całym terytorium.

Ziemie nazywane Galicją wchodziły od końca XVIII w. w skład imperium habsburskiego. Wcześniej należały do Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która utraciła je w wyniku rozbiorów. Galicję zamieszkiwała ludność wielonarodowościowa: przede wszystkim Polacy, Ukraińcy i Żydzi, ale także Niemcy, Czesi, Ormianie i inne nacje. W skali całego kraju przeważali liczebnie Polacy, ale we wschodniej jego części, czyli na obszarze między Sanem a Zbruczem, zdecydowaną większość stanowili Ukraińcy (71%). Ludność ukraińska zamieszkiwała głównie wsie, natomiast Polacy i Żydzi skupieni byli w miastach i miasteczkach.

W stołecznym Lwowie na cztery lata przed wybuchem Wielkiej Wojny mieszkało ponad 200 tys. ludzi. Wśród nich większość, bo ponad 50 % stanowili Polacy. Co trzeci mieszkaniec był Żydem, Ukraińcy natomiast stanowili niecałą jedną piątą lwowskiej ludności. Lwów był wielkim centrum polskiej kultury i przez Polaków administrowanym. Należał do Polski od czasów jeszcze piastowskich (poł. XIV w.). Swoje silne więzy z Rzeczpospolitą potwierdzał wielokrotnie, walcząc z Turkami, Tatarami, Kozakami, Rosjanami i Szwedami.

Dla Polaków było oczywiste, że Lwów i wszystkie ziemie zaboru austriackiego powinny znaleźć się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. Ale gospodarzami wschodniej części Galicji czuli się również Ukraińcy, u których w ciągu XIX w. nastąpił rozwój świadomości narodowej, a wraz z nią pojawiły się także aspiracje niepodległościowe. Proces dojrzewania zbrojnego konfliktu polsko-ukraińskiego przebiegał powoli i swoje apogeum osiągnął na jesieni 1918 r. w momencie rozpadu monarchii habsburskiej.

Ukraińcy nie czekali aż Polacy przyłączą Galicję Wschodnią do restytuowanej Rzeczypospolitej. Postanowili ubiec ich działania i 18 października 1918 r. utworzyli we Lwowie Ukraińską Radę Narodową (URN), która uznała się za konstytuantę. Dzień później uchwaliła ona, że Galicja Wschodnia, północna Bukowina i Ruś Zakarpacka to obszar ukraiński oraz zapowiedziała utworzenie z nich państwa ukraińskiego. Na jego stolicę ukraińskie elity upatrzyły sobie Lwów, całkowicie bagatelizując niekorzystną dla Ukraińców strukturę narodowościową w mieście.

Polacy zlekceważyli oświadczenie URN. Nie dostrzegali zbliżającego się niebezpieczeństwa ze strony Ukraińców, którzy gotowali się do zbrojnego opanowania spornych ziem.

W nocy z 31 października na 1 listopada 1918 r. URN dokonała zamachu stanu we Lwowie. Oddziały dowodzone przez sotnika (kapitana) Dmytra Wytowskiego zajęły gmach Namiestnictwa, koszary, Cytadelę, Wysoki Zamek, gmach Policji, Pocztę Główną, dworce kolejowe i rogatki miejskie. Na rynku i głównych placach spiskowcy ustawili posterunki z karabinami maszynowymi. Dla zastraszenia polskiej ludności po ulicach jeździły samochody ciężarowe z żołnierzami strzelającymi w powietrze. Na ratuszu i gmachach budynków państwowych pojawiły się flagi w barwach żółto-niebieskich. URN proklamowała niepodległe Państwo Ukraińskie (od 13 listopada 1918 r. oficjalnie noszące nazwę: Zachodnioukraińska Republika Ludowa) ze stolicą we Lwowie i powołała rząd z Jewhenem Petruszewyczem na czele.

Powodzenie akcji zamachowców ułatwiła postawa władz austriackich, które przychylnie odnosiły się do aspiracji niepodległościowych Ukraińców. Dowódca lwowskiego garnizonu gen. Rudolf Pfeffer przekazał im broń, magazyny amunicji i obiekty wojskowe w mieście. Broń Ukraińcom przekazywały również oddziały austriackie wycofywane z Lwowa.

W podobny sposób wyglądało przejęcie władzy przez Ukraińców w innych miasteczkach i wsiach Galicji Wschodniej, która w niedługim czasie cała znalazła się w ich rękach.

Polacy zostali całkowicie zaskoczeni. Siły wojskowe, jakimi dysponowali we Lwowie były niewielkie. Stanowiły je cztery tajne związki: Polska Organizacja Wojskowa (POW), Związek Wolności, Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Byłych Legionistów i Polskie Kadry Wojskowe (PKW). W sumie przeciwko 1000-1500 żołnierzom i kilku setkom cywili ukraińskim Dmytra Wytowskiego, strona polska mogła wystawić jedynie 700-800 członków organizacji wojskowych, tylko w części przeszkolonych i słabo uzbrojonych.

Mimo niekorzystnego stosunku sił, Polacy już pierwszego dnia podjęli we Lwowie dramatyczną walkę z Ukraińcami. Komendantem obrony został kpt. Czesław Mączyński, zdemobilizowany oficer armii austriackiej i członek tajnej Ligi Narodowej. Ponieważ brakowało wojskowych – polscy żołnierze przebywali w głębi monarchii habsburskiej, na froncie włoskim albo w obozach jenieckich – za broń chwycili zwykli mieszkańcy Lwowa. Byli wśród nich robotnicy i urzędnicy, księża i słynni lwowscy batiarzy, kobiety, starcy i dzieci. Najmłodsi i zarazem najofiarniejsi z nich – gimnazjaliści, studenci i harcerze, nazwani zostali później „Orlętami Lwowskimi”. Najmłodszy ochotnik miał zaledwie 9 lat... Imiona i nazwiska niektórych z nich przeszły do narodowej legendy. 14-letni Jurek Bitschan i 13-letni Antoś Petrykiewicz (do dziś najmłodszy kawaler najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego, orderu Virtuti Militari) stali się wzorami patriotyzmu dla przyszłych pokoleń Polaków.

Lwowskich obrońców cechowała niezwykła determinacja w walce o polskość miasta. Nie wahali się oddać życia za swoje domy, ulice, szkoły, uczelnie, fabryki i warsztaty pracy. Poszli do boju z gołymi rękami, czasem ze starymi pistoletami, strzelbami myśliwskimi czy karabinami pamiętającymi jeszcze czasy powstania styczniowego. Nowoczesną broń i amunicję musieli dopiero zdobyć w walce, na pokonanym przeciwniku.

W ciągu kolejnych dni Polacy, ulica po ulicy, budynek po budynku, odbijali Lwów z rąk ukraińskich. Przejęli kontrolę nad zachodnią częścią miasta, a ich głównymi redutami oporu stały się: Szkoła im. Sienkiewicza, Dom Techników, Dom Akademicki tzw. „Łoziniec”, Szkoła Kadetów, remiza tramwajowa i Góra Stracenia.

Po trzech tygodniach samotnych walk przyszła dla Lwowa długo wyczekiwana i upragniona pomoc wojskowa z kraju. Przygotował ją gen. Tadeusz Jordan-Rozwadowski, ówczesny szef Sztabu Generalnego Polskiej Siły Zbrojnej. Po odbiciu na jego polecenie z rąk Ukraińców Przemyśla w dniu 11 listopada 1918 r., zorganizowano i wysłano do Lwowa linią kolejową odsiecz w sile ponad 1300 żołnierzy pod dowództwem ppłk. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Wojska przedarły się przez wrogie terytorium do walczącego miasta wieczorem 20 listopada 1918 r. Rankiem następnego dnia połączone siły Wojska Polskiego i obrońców Lwowa przystąpiły do wspólnej rozprawy z siłami ukraińskimi. Po całodziennej walce, w nocy z 21 na 22 listopada 1918 r., wojska ukraińskie dowodzone przez Hnata Stefaniwa ewakuowały się z miasta. Lwów był wolny. Polskich mieszkańców ogarnęła radość i euforia.

Wyzwolenie Lwowa nie oznaczało jednak końca walk o miasto, ani tym bardziej kresu samej wojny polsko-ukraińskiej. Przez kolejne miesiące Lwów był oblegany przez przeważające siły Armii Halickiej (Galicyjskiej), którą dowodził gen. Michaiło Omelianowicz-Pawlenko. Na miasto spadały pociski artyleryjskie wystrzeliwane przez nieprzyjaciela, który tym sposobem bezustannie terroryzował Lwów. Z resztą kraju łączność zapewniała mu jedynie linia kolejowa do Przemyśla, która była dla Lwowa prawdziwą „drogą życia”. Transportowano nią żołnierzy, rannych, broń i zaopatrzenie. Jej utrzymanie było najważniejszym zadaniem dowódcy polskich sił zbrojnych w Galicji Wschodniej (Dowództwo Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią, potocznie nazywane Dowództwem „Wschód”, Armią „Wschód”), którym pozostawał od 18 listopada 1918 r. gen. Rozwadowski.

Zdeterminowana w odzyskaniu Lwowa ZURL podejmowała kolejne ofensywy przeciwko wojskom polskim. 27 grudnia 1918 r. żołnierze ukraińscy wdarli się na Łyczaków i Persenkówkę. Lwów został poważnie zagrożony, na szczęście atak został odparty, a niebezpieczeństwo zażegnane. W pierwszych dniach stycznia 1919 r. na rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego strona polska podjęła większe działania zaczepne. Realizowała je grupa operacyjna „Bug” pod dowództwem gen. Jana Romera, której zadaniem było otwarcie nowej drogi do Lwowa, z Rawy Ruskiej przez Kulików, oraz wyparcie Ukraińców z obszarów na zachód od niego. Polskie oddziały przebiły się do Lwowa 10 stycznia 1919 r., wydatnie wzmacniając siły lwowskiego garnizonu. Jednak zasadniczy cel grupy „Bug” nie został osiągnięty – nie udało się utrzymać zdobytego korytarza, ani tym bardziej uwolnić miasta od oblężenia. 16 lutego i w pierwszych dniach marca 1919 r. oddziały Armii Halickiej dwukrotnie przerwały połączenie kolejowe Lwowa z Przemyślem. Józef Piłsudski wysłał wówczas z odsieczą nowe siły pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego. Między 13 a 29 marca 1919 r. prowadził on działania, które doprowadziły do rozerwania pierścienia ukraińskiego okalającego polskie pozycje pod Lwowem i Gródkiem Jagiellońskim. Lwów został odblokowany od zachodu, a jego połączenie kolejowe z krajem przywrócone. W walkach tych udział wzięły doborowe oddziały z Wielkopolski pod dowództwem płk. Daniela Konarzewskiego, odkomenderowane  rozkazem gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego po ustaniu walk z Niemcami. Po zakończonej powodzeniem odsieczy, gen. Iwaszkiewicz przejął obowiązki głównodowodzącego Armią „Wschód”, zastępując na tym stanowisku gen. Rozwadowskiego. W kwietniu 1919 r. po rozbiciu wojsk ukraińskich zaatakowanych od południa przez oddziały gen. Władysława Jędrzejewskiego, gen. Iwaszkiewicz wraz ze swoim sztabem triumfalnie wkroczył do Lwowa.

Polskie działania zaczepne prowadzone w końcu kwietnia 1919 r. zakończyły się ostatecznym uwolnieniem miasta od ostrzału artyleryjskiego. Armia Halicka przegrała krwawą półroczną batalię o stolicę Galicji Wschodniej, która była najważniejszym celem militarnym w wojnie. Oddziały ukraińskie wycofały się spod Lwowa. 4 maja 1919 r. Polacy odprawili w lwowskiej katedrze rzymskokatolickiej nabożeństwo dziękczynne za udaną obronę miasta.

Wojna polsko-ukraińska trwała jeszcze do połowy lipca 1919 r., przerywana rozejmami i próbami mediacji aliantów. O polskim zwycięstwie przesądziło użycie na froncie galicyjskim świetnie wyszkolonej i znakomicie wyekwipowanej Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, która przybyła z Francji. W następstwie dwóch wielkich ofensyw wojsk polskich (ofensywa majowa z 14–31 maja 1919 r. i decydująca ofensywa z 28 czerwca – 17 lipca 1919 r.) siły ZURL zostały pokonane i wyparte za rzekę Zbrucz.

W czerwcu 1919 r. paryska konferencja pokojowa zatwierdziła „tymczasową” polską administrację w całej Galicji Wschodniej. Po czterech latach, 14 marca 1923 r., polskie granice na Wschodzie zostały ostatecznie uznane przez Mocarstwa Sprzymierzone. Tym samym definitywnie została rozstrzygnięta sprawa przynależności Lwowa do Polski. Decyzja państw Ententy spowodowała, że w dniu jej ogłoszenia rozwiązał się rząd ZURL, który przebywał na emigracji w Wiedniu.

Niniejsza wystawa Archiwum Państwowego w Łodzi została przygotowana w 100. rocznicę zakończenia walk o Lwów. Intencją autora było oddanie hołdu pamięci polskich bohaterów, którzy do końca pozostali wierni Ojczyźnie w myśl dewizy swojego miasta „Semper Fidelis”. Prezentowane na wystawie materiały archiwalne pochodzą z zespołów: Zbiór druków i pism ulotnych, Zbiór ikonograficzny Archiwum Państwowego w Łodzi, Zbiór teatraliów łódzkich, Zbiór kartograficzny Archiwum Państwowego w Łodzi, Archiwum rodziny Bartoszewiczów, Akta miasta Łodzi, Akta miasta Pabianic, Prywatne Gimnazjum i Liceum Zgromadzenia Kupców w Łodzi oraz Towarzystwo Rzemieślnicze „Resursa” w Łodzi. Publikowanym archiwaliom nadano układ chronologiczny.

Autor: Tomasz Walkiewicz

Galeria

  • Powiększ zdjęcie Plac Mariacki z pomnikiem Adama Mickiewicza we Lwowie. Pocztówka z 1905 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie

    Plac Mariacki z pomnikiem Adama Mickiewicza we Lwowie. Pocztówka z 1905 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie

  • Powiększ zdjęcie Teatr Wielki we Lwowie. Fotografia, b.d.

    Teatr Wielki we Lwowie. Fotografia, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Plac św. Ducha we Lwowie. Pocztówka z 1917 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.

    Plac św. Ducha we Lwowie. Pocztówka z 1917 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.

  • Powiększ zdjęcie Kaplica Boimów we Lwowie. Pocztówka wydana we Lwowie na przełomie XIX i XX w.

    Kaplica Boimów we Lwowie. Pocztówka wydana we Lwowie na przełomie XIX i XX w.

  • Powiększ zdjęcie Kościół i klasztor oo. Bernardynów we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

    Kościół i klasztor oo. Bernardynów we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

  • Powiększ zdjęcie Kościół św. Marii Magdaleny we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

    Kościół św. Marii Magdaleny we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

  • Powiększ zdjęcie Rynek we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

    Rynek we Lwowie. Pocztówka wydana przed I w. św.

  • Powiększ zdjęcie Peron Dworca Głównego we Lwowie. Pocztówka wydana w pierwszych latach XX w. nakładem L. Propsta we Lwowie.

    Peron Dworca Głównego we Lwowie. Pocztówka wydana w pierwszych latach XX w. nakładem L. Propsta we Lwowie.

  • Powiększ zdjęcie Peron Dworca Głównego we Lwowie. Pocztówka z 1911 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.

    Peron Dworca Głównego we Lwowie. Pocztówka z 1911 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.

  • Powiększ zdjęcie „Mapa Królewskiego Stołecznego Miasta Lwowa” wykonana w maju 1917 r. w Oddz. Pomiarowo-Regulacyjnym Miejskiego Departamentu Technicznego.

    „Mapa Królewskiego Stołecznego Miasta Lwowa” wykonana w maju 1917 r. w Oddz. Pomiarowo-Regulacyjnym Miejskiego Departamentu Technicznego.

  • Powiększ zdjęcie Zachowany fragment relacji prof. Stanisława Strońskiego, dotyczącej ukraińskiego zamachu stanu i pierwszych dni okupacji Lwowa, 10 XI 1918 r.

    Zachowany fragment relacji prof. Stanisława Strońskiego, dotyczącej ukraińskiego zamachu stanu i pierwszych dni okupacji Lwowa, 10 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Zachowany fragment relacji prof. Stanisława Strońskiego, dotyczącej ukraińskiego zamachu stanu i pierwszych dni okupacji Lwowa, 10 XI 1918 r.

    Zachowany fragment relacji prof. Stanisława Strońskiego, dotyczącej ukraińskiego zamachu stanu i pierwszych dni okupacji Lwowa, 10 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 4 XI 1918 r. informujący o sukcesach wojsk polskich nad Ukraińcami.

    Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 4 XI 1918 r. informujący o sukcesach wojsk polskich nad Ukraińcami.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa Komitetu Obrony Zjednoczonej Polski wzywająca wszystkich Polaków do czynnego wsparcie obrońców Lwowa w walce z Ukraińcami, ok. 10 XI 1918 r.

    Odezwa Komitetu Obrony Zjednoczonej Polski wzywająca wszystkich Polaków do czynnego wsparcie obrońców Lwowa w walce z Ukraińcami, ok. 10 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa kobiet – Polek do Rządu Polskiego, w której żądają ogłoszenia powszechnego poboru do wojska, obrony Kresów Wschodnich i odsieczy dla Lwowa, b.d.

    Odezwa kobiet – Polek do Rządu Polskiego, w której żądają ogłoszenia powszechnego poboru do wojska, obrony Kresów Wschodnich i odsieczy dla Lwowa, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa Komitetu Bezpieczeństwa i Ochrony Dobra Publicznego z 12 XI 1918 r., wzywająca obrońców Lwowa do wytrwałości, a Polaków, którzy jeszcze nie chwycili za broń – do zasilenia szeregów walczących.

    Odezwa Komitetu Bezpieczeństwa i Ochrony Dobra Publicznego z 12 XI 1918 r., wzywająca obrońców Lwowa do wytrwałości, a Polaków, którzy jeszcze nie chwycili za broń – do zasilenia szeregów walczących.

  • Powiększ zdjęcie Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 12 XI 1918 r. informujący o bieżących działaniach militarnych we Lwowie i jego okolicach.

    Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 12 XI 1918 r. informujący o bieżących działaniach militarnych we Lwowie i jego okolicach.

  • Powiększ zdjęcie Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 13 XI 1918 r. informujący m.in. o walce na Kulparkowie, która zakończyła się polskim zwycięstwem.

    Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 13 XI 1918 r. informujący m.in. o walce na Kulparkowie, która zakończyła się polskim zwycięstwem.

  • Powiększ zdjęcie Rozkaz Naczelnej Komendy Wojsk Polskich z dnia 13 XI 1918 r. wzywający ludność cywilną do składania broni i amunicji w magazynie Szkoły Konarskiego.

    Rozkaz Naczelnej Komendy Wojsk Polskich z dnia 13 XI 1918 r. wzywający ludność cywilną do składania broni i amunicji w magazynie Szkoły Konarskiego.

  • Powiększ zdjęcie Obwieszczenie Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 14 XI 1918 r. zapowiadające karanie wieszaniem Ukraińców podszywających się pod polskich żołnierzy.

    Obwieszczenie Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 14 XI 1918 r. zapowiadające karanie wieszaniem Ukraińców podszywających się pod polskich żołnierzy.

  • Powiększ zdjęcie Ogłoszenie Naczelnej Komendy Żandarmerii we Lwowie z dnia 14 XI 1918 r. w sprawie rekwizycji przeprowadzanych na terenie miasta.

    Ogłoszenie Naczelnej Komendy Żandarmerii we Lwowie z dnia 14 XI 1918 r. w sprawie rekwizycji przeprowadzanych na terenie miasta.

  • Powiększ zdjęcie Ogłoszenie Komendy Milicji Obywatelskiej informujące o powstaniu Milicji Obywatelskiej, wzywające ludność do podporządkowania się jej rozkazom i zachęcające starszych obywateli do wstępowania w jej szeregi, b.d.

    Ogłoszenie Komendy Milicji Obywatelskiej informujące o powstaniu Milicji Obywatelskiej, wzywające ludność do podporządkowania się jej rozkazom i zachęcające starszych obywateli do wstępowania w jej szeregi, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie w sprawach: aprowizacji ludności i instytucji cywilnych, wagi i ceny chleba, godzin pracy sklepów oraz zakazu sprzedaży alkoholu żołnierzom, b.d.

    Odezwa Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie w sprawach: aprowizacji ludności i instytucji cywilnych, wagi i ceny chleba, godzin pracy sklepów oraz zakazu sprzedaży alkoholu żołnierzom, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa naczelnego dowódcy obrony Lwowa kpt. Czesława Mączyńskiego do żołnierzy z dnia 16 XI 1918 r.

    Odezwa naczelnego dowódcy obrony Lwowa kpt. Czesława Mączyńskiego do żołnierzy z dnia 16 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 18 XI 1918 r. informujący o postępach wojsk polskich na Zamarstynowie i ogłoszeniu 48-godzinnego zawieszenia broni.

    Komunikat Naczelnej Komendy Wojsk Polskich we Lwowie z dnia 18 XI 1918 r. informujący o postępach wojsk polskich na Zamarstynowie i ogłoszeniu 48-godzinnego zawieszenia broni.

  • Powiększ zdjęcie „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

    „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

    „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

    „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

    „Kobiety i dzieci polskie we Lwowie”. Seria ilustracji z 1919 r., sygnowanych inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Opatrunek”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

    „Opatrunek”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Potyczka”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

    „Potyczka”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Artyleria”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

    „Artyleria”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie „Na widecie”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

    „Na widecie”. Ilustracja z 1919 r., sygnowana inicjałami W.P.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa naczelnego komendanta Czesława Mączyńskiego wydana po zajęciu Lwowa przez siły polskie w dniu 22 XI 1918 r.

    Odezwa naczelnego komendanta Czesława Mączyńskiego wydana po zajęciu Lwowa przez siły polskie w dniu 22 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa informująca o utworzeniu we Lwowie w dniu 22 XI 1918 r. Tymczasowego Komitetu Rządzącego jako lokalnej naczelnej władzy administracyjnej.

    Odezwa informująca o utworzeniu we Lwowie w dniu 22 XI 1918 r. Tymczasowego Komitetu Rządzącego jako lokalnej naczelnej władzy administracyjnej.

  • Powiększ zdjęcie Ulotka informująca o zajęciu przez oddziały polskie Lwowa, ewakuacji wojsk ukraińskich z miasta i objęciu w nim władzy przez polski Tymczasowy Komitet Rządzący, b.d.

    Ulotka informująca o zajęciu przez oddziały polskie Lwowa, ewakuacji wojsk ukraińskich z miasta i objęciu w nim władzy przez polski Tymczasowy Komitet Rządzący, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Rozkaz Tymczasowego Komendanta Wojskowego dla Galicji Wschodniej gen. Bolesława Roji z 22 XI 1918 r. porządkujący organizację organów dowodzenia we Lwowie i na obszarze Galicji Wschodniej.

    Rozkaz Tymczasowego Komendanta Wojskowego dla Galicji Wschodniej gen. Bolesława Roji z 22 XI 1918 r. porządkujący organizację organów dowodzenia we Lwowie i na obszarze Galicji Wschodniej.

  • Powiększ zdjęcie Zarządzenia ppłk. Czesława Mączyńskiego wydane 23 XI 1918 r., po objęciu przez niego komendy nad miastem i powiatem.

    Zarządzenia ppłk. Czesława Mączyńskiego wydane 23 XI 1918 r., po objęciu przez niego komendy nad miastem i powiatem.

  • Powiększ zdjęcie Ostrzeżenie wydane przez komendanta Sektora „Bema” por. Jerzego Schwarzenberg-Czernego zapowiadające karanie osób podszywających się pod jego żołnierzy i dopuszczających się rabunków, 21 XI 1918 r.

    Ostrzeżenie wydane przez komendanta Sektora „Bema” por. Jerzego Schwarzenberg-Czernego zapowiadające karanie osób podszywających się pod jego żołnierzy i dopuszczających się rabunków, 21 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa „Do ogółu ludności m. Lwowa” z dnia 23 XI 1918 r. informująca o działaniach podjętych przez władze polskie w celu przywrócenia w mieście ładu i bezpieczeństwa oraz karach dla winnych gwałtów i grabieży.

    Odezwa „Do ogółu ludności m. Lwowa” z dnia 23 XI 1918 r. informująca o działaniach podjętych przez władze polskie w celu przywrócenia w mieście ładu i bezpieczeństwa oraz karach dla winnych gwałtów i grabieży.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa wzywająca wszystkich dorosłych mężczyzn zwolnionych od służby wojskowej i w wieku do lat 60-ciu aby zgłaszali się do pełnienia służby w Straży Obywatelskiej, Lwów 25 XI 1918 r.

    Odezwa wzywająca wszystkich dorosłych mężczyzn zwolnionych od służby wojskowej i w wieku do lat 60-ciu aby zgłaszali się do pełnienia służby w Straży Obywatelskiej, Lwów 25 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa do Ukraińców wydana przez komendanta grupy operacyjnej gen. Bolesława Roję, Lwów 25 XI 1918 r.

    Odezwa do Ukraińców wydana przez komendanta grupy operacyjnej gen. Bolesława Roję, Lwów 25 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie „Rozporządzenie Tymczasowego Komitetu Rządzącego w sprawie uzupełnienia siły zbrojnej narodowej” i związane z nim rozporządzenie Komendanta miasta Lwowa i powiatu, Lwów 26 XI 1918 r.

    „Rozporządzenie Tymczasowego Komitetu Rządzącego w sprawie uzupełnienia siły zbrojnej narodowej” i związane z nim rozporządzenie Komendanta miasta Lwowa i powiatu, Lwów 26 XI 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie Ogłoszenie Komendy miasta Lwowa i powiatu z 27 XI 1918 r. w sprawie zaciągu ochotniczego do Wojska Polskiego.

    Ogłoszenie Komendy miasta Lwowa i powiatu z 27 XI 1918 r. w sprawie zaciągu ochotniczego do Wojska Polskiego.

  • Powiększ zdjęcie Rozkaz Polskiej Komendy Wojskowej we Lwowie z 27 XI 1918 r., informujący o objęciu przez gen. Tadeusza Rozwadowskiego dowództwa nad polskimi siłami zbrojnymi w Galicji Wschodniej.

    Rozkaz Polskiej Komendy Wojskowej we Lwowie z 27 XI 1918 r., informujący o objęciu przez gen. Tadeusza Rozwadowskiego dowództwa nad polskimi siłami zbrojnymi w Galicji Wschodniej.

  • Powiększ zdjęcie Rozkaz ppłk. Czesława Mączyńskiego z 29 XI 1918 r. w sprawie złożenia broni w Komendzie miasta przez osoby nie posiadające na nie pozwolenia.

    Rozkaz ppłk. Czesława Mączyńskiego z 29 XI 1918 r. w sprawie złożenia broni w Komendzie miasta przez osoby nie posiadające na nie pozwolenia.

  • Powiększ zdjęcie Obwieszczenia Komendanta miasta Lwowa i okręgu ppłk. Czesława Mączyńskiego informujące o przestępstwach podlegających sądowi wojennemu, b.d.

    Obwieszczenia Komendanta miasta Lwowa i okręgu ppłk. Czesława Mączyńskiego informujące o przestępstwach podlegających sądowi wojennemu, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Rozkaz Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią z 10 XII 1918 r.

    Rozkaz Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią z 10 XII 1918 r.

  • Powiększ zdjęcie „Obijak” – czasopismo polowe krakowskiego 4 pp Legionów, który przybył do Lwowa w ramach odsieczy. Od 22 XI 1918 r. stacjonował na Zamarstynowie i do wiosny 1919 r. ubezpieczał pn.-wsch. część miasta.

    „Obijak” – czasopismo polowe krakowskiego 4 pp Legionów, który przybył do Lwowa w ramach odsieczy. Od 22 XI 1918 r. stacjonował na Zamarstynowie i do wiosny 1919 r. ubezpieczał pn.-wsch. część miasta.

  • Powiększ zdjęcie Recenzja z kabaretu wystawionego  12 I 1919 r. na Zamarstynowie przez żołnierzy 4 pp Legionów, zamieszczona w „Obijaku”. Czasopismo w żartobliwym stylu opisywało życie codzienne „Czwartaków” we Lwowie.

    Recenzja z kabaretu wystawionego 12 I 1919 r. na Zamarstynowie przez żołnierzy 4 pp Legionów, zamieszczona w „Obijaku”. Czasopismo w żartobliwym stylu opisywało życie codzienne „Czwartaków” we Lwowie.

  • Powiększ zdjęcie „Sen hajdamaki”. Rysunek propagandowy z okresu wojny polsko-ukraińskiej opublikowany w czasopiśmie „Obijak”.

    „Sen hajdamaki”. Rysunek propagandowy z okresu wojny polsko-ukraińskiej opublikowany w czasopiśmie „Obijak”.

  • Powiększ zdjęcie Polscy żołnierze z 4 pułku piechoty Legionów – uczestnicy walk o Lwów. Ilustracje w czasopiśmie „Obijak” z 1919 r.

    Polscy żołnierze z 4 pułku piechoty Legionów – uczestnicy walk o Lwów. Ilustracje w czasopiśmie „Obijak” z 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Henryk Żytnicki (ur. 1895) – pochodzący z Łodzi żołnierz I kompanii karabinów maszynowych 36 pp Legii Akademickiej, z którym wyruszył na odsiecz Lwowa w pierwszych dniach stycznia 1919 r. Poległ w walkach pod Skniłowem 17 II 1919 r.

    Henryk Żytnicki (ur. 1895) – pochodzący z Łodzi żołnierz I kompanii karabinów maszynowych 36 pp Legii Akademickiej, z którym wyruszył na odsiecz Lwowa w pierwszych dniach stycznia 1919 r. Poległ w walkach pod Skniłowem 17 II 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie „Kresowy gród… Czwartakom” – wiersz o Lwowie dedykowany jego obrońcom z 4 pułku piechoty Legionów, napisany we Lwowie w styczniu 1919 r.

    „Kresowy gród… Czwartakom” – wiersz o Lwowie dedykowany jego obrońcom z 4 pułku piechoty Legionów, napisany we Lwowie w styczniu 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie „Kresowy gród… Czwartakom” – wiersz o Lwowie dedykowany jego obrońcom z 4 pułku piechoty Legionów, napisany we Lwowie w styczniu 1919 r.

    „Kresowy gród… Czwartakom” – wiersz o Lwowie dedykowany jego obrońcom z 4 pułku piechoty Legionów, napisany we Lwowie w styczniu 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Ulotka z łódzkiej kampanii wyborczej do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1919 r., akcentująca patriotyczną rolę polskich kobiet w życiu narodu i wspominająca ich udział w obronie Lwowa, b.d.

    Ulotka z łódzkiej kampanii wyborczej do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1919 r., akcentująca patriotyczną rolę polskich kobiet w życiu narodu i wspominająca ich udział w obronie Lwowa, b.d.

  • Powiększ zdjęcie Afisz zapowiadający uroczyste przedstawienie w Teatrze Polskim w Łodzi w dniu 10 II 1919 r. z okazji otwarcia Sejmu, z którego dochód przeznaczono na rzecz obrońców Lwowa.

    Afisz zapowiadający uroczyste przedstawienie w Teatrze Polskim w Łodzi w dniu 10 II 1919 r. z okazji otwarcia Sejmu, z którego dochód przeznaczono na rzecz obrońców Lwowa.

  • Powiększ zdjęcie Plakat zapowiadający wieczór muzykalno-wokalny w lokalu gospody żołnierskiej w Łodzi przy ul. Przejazd nr 1 w dniu 9 II 1919 r., z którego dochód przeznaczono na obrońców Lwowa.

    Plakat zapowiadający wieczór muzykalno-wokalny w lokalu gospody żołnierskiej w Łodzi przy ul. Przejazd nr 1 w dniu 9 II 1919 r., z którego dochód przeznaczono na obrońców Lwowa.

  • Powiększ zdjęcie Potwierdzenie przyjęcia przez Komitet Pomocy Obrońcom Lwowa kwoty 351 marek od Stowarzyszenia właścicieli cukrowni w Łodzi w dniu 20 II 1919 r.

    Potwierdzenie przyjęcia przez Komitet Pomocy Obrońcom Lwowa kwoty 351 marek od Stowarzyszenia właścicieli cukrowni w Łodzi w dniu 20 II 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Wiersz „Hej! Grzechot karabinów”, Lwów 1 III 1919 r.

    Wiersz „Hej! Grzechot karabinów”, Lwów 1 III 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Wiersz „Hej! Grzechot karabinów”, Lwów 1 III 1919 r.

    Wiersz „Hej! Grzechot karabinów”, Lwów 1 III 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Gen. Wacław Iwaszkiewicz, od 13 III 1919 r. dowódca odsieczy Lwowa, od 20 III do końca kwietnia 1919 r. dowódca Naczelnej Komendy Wschód. Zdj. wykonane 21 III 1919 r.

    Gen. Wacław Iwaszkiewicz, od 13 III 1919 r. dowódca odsieczy Lwowa, od 20 III do końca kwietnia 1919 r. dowódca Naczelnej Komendy Wschód. Zdj. wykonane 21 III 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Gen. Józef Haller, dowódca Armii Polskiej we Francji. W maju 1919 r. dowódca Naczelnej Komendy Wschód, kierował pierwszą ofensywą polską.

    Gen. Józef Haller, dowódca Armii Polskiej we Francji. W maju 1919 r. dowódca Naczelnej Komendy Wschód, kierował pierwszą ofensywą polską.

  • Powiększ zdjęcie Wiersz Ireny Skarżyńskiej dedykowany III batalionowi 7 pułku piechoty Legionów, który uczestniczył w ofensywie majowej 1919 r. w Galicji Wschodniej.

    Wiersz Ireny Skarżyńskiej dedykowany III batalionowi 7 pułku piechoty Legionów, który uczestniczył w ofensywie majowej 1919 r. w Galicji Wschodniej.

  • Powiększ zdjęcie Pismo Komitetu Obrony Narodowej we Lwowie z grudnia 1919 r., dotyczące uroczystej deklaracji społeczeństwa polskiego, w której protestuje przeciwko uchwale Najwyższej Rady w sprawie Galicji Wschodniej.

    Pismo Komitetu Obrony Narodowej we Lwowie z grudnia 1919 r., dotyczące uroczystej deklaracji społeczeństwa polskiego, w której protestuje przeciwko uchwale Najwyższej Rady w sprawie Galicji Wschodniej.

  • Powiększ zdjęcie „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

    „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

    „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

    „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

    „Deklaracja w sprawie statutu Najwyższej Rady dla Galicji Wschodniej” z grudnia 1919 r.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa rektora Politechniki lwowskiej z grudnia 1919 r. dotycząca funduszu stypendialnego „Obrony Lwowa”, utrwalającego pamięć o wychowankach uczelni poległych w walkach o Lwów.

    Odezwa rektora Politechniki lwowskiej z grudnia 1919 r. dotycząca funduszu stypendialnego „Obrony Lwowa”, utrwalającego pamięć o wychowankach uczelni poległych w walkach o Lwów.

  • Powiększ zdjęcie Odezwa rektora Politechniki lwowskiej z grudnia 1919 r. dotycząca funduszu stypendialnego „Obrony Lwowa”, utrwalającego pamięć o wychowankach uczelni poległych w walkach o Lwów.

    Odezwa rektora Politechniki lwowskiej z grudnia 1919 r. dotycząca funduszu stypendialnego „Obrony Lwowa”, utrwalającego pamięć o wychowankach uczelni poległych w walkach o Lwów.

  • Powiększ zdjęcie Cegiełka o wartość 5 gr. emitowana w latach 30-tych XX w. przez Straż Mogił Polskich Bohaterów we Lwowie na budowę Cmentarza Obrońców Lwowa.

    Cegiełka o wartość 5 gr. emitowana w latach 30-tych XX w. przez Straż Mogił Polskich Bohaterów we Lwowie na budowę Cmentarza Obrońców Lwowa.

  • Powiększ zdjęcie Pomnik Chwały na Cmentarzu Obrońców Lwowa, którego uroczyste odsłonięcie nastąpiło 11 XI 1934 r. Zdjęcie z VI 1938 r.

    Pomnik Chwały na Cmentarzu Obrońców Lwowa, którego uroczyste odsłonięcie nastąpiło 11 XI 1934 r. Zdjęcie z VI 1938 r.

  • Powiększ zdjęcie Jeden z dwóch kamiennych lwów strzegących przejścia w Pomniku Chwały. W łapach trzyma tarczę z herbem Lwowa i napisem „Zawsze wierny”. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

    Jeden z dwóch kamiennych lwów strzegących przejścia w Pomniku Chwały. W łapach trzyma tarczę z herbem Lwowa i napisem „Zawsze wierny”. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

  • Powiększ zdjęcie Kaplica Obrońców Lwowa budowana w l. 1922–1924. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

    Kaplica Obrońców Lwowa budowana w l. 1922–1924. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

  • Powiększ zdjęcie Pomnik Piechurów Francuskich poległych i zmarłych w czasie walk o Lwów i Kresy Wschodnie w l. 1919–1920. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

    Pomnik Piechurów Francuskich poległych i zmarłych w czasie walk o Lwów i Kresy Wschodnie w l. 1919–1920. Zdjęcie z czerwca 1938 r.

Rozwiń Metryka

Podmiot udostępniający informację:
Data utworzenia:2019-05-04
Data publikacji:2019-05-04
Osoba sporządzająca dokument:Tomasz Walkiewicz
Osoba wprowadzająca dokument:Wojciech Kowaluk
Liczba odwiedzin:17160