Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie

Przełom października i listopada 1918 roku okazuje się niezwykle sprzyjający dla Polaków. Upada monarchia Austro-Węgierska, a wojska niemieckie doznają ostatecznych porażek. Nadzieja odzyskania przez Polskę niepodległości staje się coraz bardziej realna. W międzyczasie powstają ośrodki władzy tj. Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie oraz Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego.

W obliczu tych wydarzeń silną aktywność polityczną przejawia także lewica niepodległościowa, negatywnie nastawiona do Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. W wyniku tajnych porozumień w nocy z 1/2 listopada 1918 r. podjęta zostaje decyzja o utworzeniu rządu republikańsko-demokratycznego z ośrodkiem w Lublinie. Miejsce nieprzypadkowe, gdyż stacjonuje tam pułk legionowy oraz co ważne, oczekuje się na tym obszarze rychłego upadku okupacji austro-węgierskiej.

W nocy z 6/7 listopada oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem płk. Edwarda Rydza-Śmigłego zajmują Lublin. Z inicjatywy głównie Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie" powstaje Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie. Na jego czele staje socjalista Ignacy Daszyński. Skład rządu uzupełniają: Tomasz Arciszewski, Medard Downarowicz, Gabriel Dubiel, Marian Malinowski, Jędrzej Moraczewski, Tomasz Nocznicki, Juliusz Poniatowski, płk Edward Rydz-Śmigły, Wiktor Sieroszewski, Błażej Stolarski, Stanisław Thugutt i Bronisław Ziemięcki. Do składu rządu ma wejść także Wincenty Witos, jednak w ostatniej chwili decyduje się wycofać swoje członkostwo.

Powyższe wydarzenia dokumentują trzy druki ulotne wydane 7 listopada 1918 r. W "Manifeście do Ludu Polskiego" nowy rząd ogłasza przejęcie przez siebie władzy aż do zwołania Sejmu Ustawodawczego. Wydaje program polityczny oparty na przeprowadzeniu reform społecznych. Wśród postulatów są: przymusowe wywłaszczenie i zniesienie wielkiej i średniej własności ziemskiej; upaństwowienie zakładów przemysłowych; prawo o ochronie pracy, ubezpieczeniu od bezrobocia, chorób i na starość; konfiskata kapitałów powstałych w czasie wojny ze spekulacji cenami pierwszej potrzeby i dostaw dla wojska oraz wprowadzenie powszechnego, obowiązkowego i bezpłatnego świeckiego nauczania.

Ideę polityki rządu Daszyńskiego uzupełnia ulotka zatytułowana "Dekret", krytycznie i wrogo wręcz skierowana w Radę Regencyjną, która w rzeczywistości traci monopol władzy w Królestwie Polskim. Rząd Daszyńskiego postuluje jej likwidację i unieważnienie wszelkich jej rozporządzeń. Priorytetowo podchodzi do kwestii wojska, wzywając żołnierzy by przysłużyli się w pełni sprawie "Polskiej Republice Ludowej", co wyraźnie akcentuje treść przysięgi wojskowej znajdująca się w dalszej części ulotki.

Wymowną jest również treść odezwy "Żołnierze Polscy! Do broni!", w której to Edward Rydz-Śmigły, minister wojny i świeżo mianowany generał, wzywa pod broń wszystkich Polaków. Doniosłe słowa kieruje także do oddziałów Polskiej Organizacji Wojskowej w celu mobilizacji i pełnej gotowości do działania. W odezwie Edward Rydz-Śmigły podkreśla swoją lojalność wobec Józefa Piłsudskiego, uważając się zastępcą komendanta (po uwięzieniu Piłsudskiego, Rydz-Śmigły pełni funkcję komendanta POW, ponadto jest członkiem Konwentu Organizacji A - tajnej organizacji kierującej polityką piłsudczyków).

Działalność Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej nie potrwa jednak długo. Już 11 listopada 1918 r. premier Ignacy Daszyński wraz z ministrem wojny Edwardem Rydzem-Śmigłym złożą dymisję Józefowi Piłsudskiemu. Próba stworzenia pierwszego jednolitego rządu na całym obszarze kraju okaże się więc niepowodzeniem.

Ciekawostką jest fakt, że do lat 30-tych XX w. PPS będzie kultywowała dzień 7 listopada, jako datę odzyskania przez Polskę niepodległości, motywując to utworzeniem Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej.

Kamil Pluta