Archiwum Państwowe w Łodzi
1863 Ku niepodległości
W bieżącym roku przypada 150. rocznica wybuchu powstania styczniowego, największego polskiego zrywu niepodległościowego w okresie zaborów.
Po upadku powstania listopadowego w ciągu następnych 30 lat nie podejmowano żadnych działań zbrojnych w Królestwie Polskim, postawiono na rozwój gospodarki i kultury. Klęska w wojnie krymskiej (1853-1856) ukazała wewnętrzną słabość Rosji, a śmierć cara Mikołaja I i objęcie po nim rządów przez Aleksandra II (1855-1881) obudziły w społeczeństwie polskim nadzieje na liberalizację stosunków w państwie.
Aleksander II złagodził cenzurę i ogłosił amnestię dla więźniów politycznych. Zawiódł jednak nadzieje szlachty, która liczyła na odbudowę niepodległej Polski w granicach sprzed 1772 roku. Sytuacja społeczno-polityczna doprowadziła do wykrystalizowania się dwóch stronnictw politycznych: "białych" i "czerwonych". Obóz "białych" skupiał przemysłowców, szlachtę i bankierów. Byli to zwolennicy pracy organicznej oraz legalnych działań na rzecz odzyskania niepodległości. Obóz "czerwonych", złożony przede wszystkim z młodzieży wywodzącej się z rodzin inteligenckich, dążył do wybuchu powstania i połączonych z nim reform społecznych.
Przejawem rosnących nastrojów patriotycznych stały się manifestacje oraz msze za Ojczyznę. W Łodzi 12 sierpnia 1861 r. w rocznicę zawarcia Unii Lubelskiej w kościele Najświętszej Maryi Panny została odprawiona msza, podczas której modlono się o odzyskanie niepodległości oraz śpiewano pieśni patriotyczne np.: "Boże coś Polskę". Po mszy łodzianie przeszli w uroczystej procesji wraz z orkiestrą grającą "Jeszcze Polska nie zginęła" do parku miejskiego (wówczas nazywanego "ogrodem").
W wielu miastach pod presją demonstrującego tłumu doszło do usunięcia najbardziej skompromitowanych urzędników. W dniu 5 kwietnia 1861 r. w Zduńskiej Woli przed mieszkaniem kasjera miejskiego Mariana Drożdżeńskiego, a następnie sekretarza magistratu Hipolita Gruszczyńskiego zebrali się mieszkańcy, którzy manifestowali swoje niezadowolenie z niewłaściwego pełnienia przez nich obowiązków. Efektem zajść było zawieszenie w pełnieniu obowiązków M. Drożdżeńskiego oraz jego wyjazd z miasta.
W 1862 roku do Łodzi przyjechał z polecenia Centralnego Komitetu Narodowego (wcześniej, 17 października 1861 r., powstał Komitet Miejski w Warszawie obejmujący zwierzchnictwem spiskowców) Ignacy Radziejewski mianowany naczelnikiem miasta. Oficjalnie przybył jako kontroler skarbowy w fabryce cygar Moesa. Tworzył od podstaw organizację narodową i zajmował się szkoleniami wojskowymi, które odbywały się w lesie łagiewnickim i w lesie na Mani.
Organizacja narodowa, jak i sam I. Radziejewski podlegali naczelnikowi powiatu łęczyckiemu, doktorowi Józefowi Dworzaczkowi. Na skutek konfliktu w organizacji I. Radziejewski stracił stanowisko naczelnika m. Łodzi na rzecz fotografa Józefa Zajączkowskiego.
Decyzja o przyspieszeniu wybuchu powstania została sprowokowana przez naczelnika rządu cywilnego Królestwa Polskiego, margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, który zarządził tzw. brankę, czyli przymusowy pobór młodych mężczyzn do wojska rosyjskiego.
Powstanie rozpoczęło się w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. Na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego noc ta upłynęła dość spokojnie. Do większych potyczek zaliczyć należy zdobycie Żychlina oraz nieudaną próbę opanowania przez oddział Józefa Oxińskiego Warty koło Sieradza. Następnie oddział ten toczył walki w okolicach Piotrkowa oraz Radomska.
Nocą z 29 na 30 stycznia powstańcy dowodzeni przez księdza Wawrzyńca Centa z Piotrkowa opanowali Zduńską Wolę. Rozbroiwszy miejscową policję opuścili miasto i udali się na teren wojsławickich lasów. W pierwszych dniach lutego ich oddział podporządkował się dowództwu J. Oxińskiego. Na terenie powiatu sieradzkiego oprócz niego działali również gen. Edmund Taczanowski, Rybiński, Tatar i Antoni Korytyński.
Dnia 31 stycznia nastąpiła koncentracja łódzkich powstańców w lesie radogoskim (obecnie park im. Adama Mickiewicza). Jednym z czołowych inicjatorów akcji był ks. Józef Czajkowski. Na czele 300 osobowego oddziału stanął Teodor Rybicki, majster tkacki z Łodzi. Odczytano Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego. Ksiądz J. Czajkowski wręczył zaprzysiężonym sztandar z orłem i pogonią oraz umieszczonym poniżej napisem: "Całość, Wolność, Niepodległość". Około północy powstańcy ruszyli w stronę Łodzi. Owacyjnie witani doszli do Rynku Nowego Miasta (obecnie Plac Wolności), gdzie z ratusza zdjęli rosyjskie znaki i godła państwowe, a na budynku zawiesili polską flagę oraz tekst Manifestu. Następnie przemaszerowali ul. Piotrkowską do Niemieckiego Towarzystwa Strzeleckiego, skąd zabrali 72 sztucery. Po czym w łódzkiej filii Banku Polskiego u zbiegu Piotrkowskiej i Górnego Rynku (obecnie plac Reymonta) zarekwirowali przeszło 18 tysięcy rubli.
Rankiem, 1 lutego, łódzcy powstańcy skierowali się przez Pabianice i Łask do lasów rososzyckich z zamiarem połączenia się z oddziałem J. Oxińskiego. Niestety zostali rozbici pod Wronowicami przez idące z Sieradza wojska rosyjskie dowodzone przez mjr. Esmana. Tylko 36 powstańców przedostało się do partii J. Oxińskiego, inni walczyli później w oddziałach na Mazowszu. Ksiądz J. Czajkowski zaciągnął się natomiast do oddziału kpt. Roberta Skowrońskiego.
W tym samym okresie punkt koncentracji powstańców zorganizował Józef Sawicki, kwestarz klasztoru franciszkanów w Łagiewnikach, były powstaniec wielkopolski z 1848 roku. Utworzył oddział w lesie pod wsią Dobrą w okolicy Strykowa. Wśród powstańców znaleźli się robotnicy, rzemieślnicy, chłopi oraz studenci z Łodzi i okolic. Z rozkazu gen. Ludwika Mierosławskiego dowództwo nad nimi objął nie posiadający niezbędnego doświadczenia wojskowego lekarz J. Dworzaczek.
Dnia 18 lutego J. Dworzaczek zorganizował przemarsz oddziału przez Brzeziny, Stryków, Zgierz by ukończyć go 22 lutego w Łodzi. Powstańcy zostali owacyjnie powitani przez tłumy mieszkańców. Ksiądz proboszcz Jakubowicz poświęcił i wręczył powstańcom sztandar z Matką Boską wykonany przez łodzianki. Odczytano na Rynku Starego Miasta (obecnie Stary Rynek) Manifest Rządu Narodowego. Tego samego dnia oddział wyruszył traktem brzezińskim przez Marysin i Łagiewniki docierając do Dobrej. Dnia 24 lutego przed południem został zmuszony do wyjścia z obozowiska na otwarte pole przez niewielki konny patrol kozacki. Powrót do lasu został odcięty powstańcom przez sotnię kozaków, zaś z przodu atakowała ich piechota. Doszło do dramatycznej walki. Poległo ponad 70 powstańców. Taka sama ich liczba dostała sie do niewoli. Część ocalała i zasiliła potem inne oddziały. Ranny J. Dworzaczek opuścił pole bitwy następnie został schwytany przez kolonistów niemieckich z Nowosolnej, którzy z kolei przekazali go Rosjanom. Został skazany na karę śmierci, którą później zamieniono na 12 lat katorgi na Syberii.
W bitwie pod Dobrą udział wzięła bogata dziedziczka radogoskich włości Maria Piotrowiczowa. Poświęciła ona swoje życie dla krzewienia oświaty wśród dzieci i młodzieży z najuboższych warstw. Działała w polskiej organizacji konspiracyjnej na terenie Łodzi. Jako ochotniczka przyłączyła się do oddziału doktora Dworzaczka i była jedną z czterech kobiet, które brały udział w bitwie. Zginęła od ciosów pik i szabel kozackich bohatersko broniąc oddziałowego sztandaru podarowanego przez łódzkie kobiety. Jej mąż, Konstanty Piotrowicz, walczył u jej boku i odniósł ciężkie rany, od których zmarł kilka dni później w łódzkim szpitalu.
Pod Dobrą zginęły również trzy pozostałe uczestniczki bitwy: Weronika Wojciechowska - służąca z Byszew, Antonina Wilczyńska - robotnica z Łodzi oraz Katarzyna nieznanego nazwiska.
Trwające walki nie przynosiły powstańcom większych sukcesów, jednak mocno niepokoiły nieprzyjaciela. Kolejne wiosenne potyczki z kwietnia i maja 1863 roku także nie dały zasadniczych rozstrzygnięć.
Do kilku bitew doszło w lipcu 1863 roku w okolicach Kutna, Piątku i Walewic. W bitwie pod Kołacinem trzy partie Skowrońskiego, Parczewskiego i Skrzyńskiego zostały rozbite przez przeważające siły nieprzyjaciela. W bitwie tej poległ kpt. Skrzyński.
Zacięte boje toczyły się również na innych terenach obecnego województwa łódzkiego. W dniu 26 sierpnia pod Sędziejowicami rozegrała się bitwa między oddziałem powstańców gen. E. Taczanowskiego a szwadronem grodzieńskich huzarów rotmistrza von Grabbego, wspomaganym przez kozaków dońskich. Rosjanie w obliczu grożącego im niebezpieczeństwa schronili się w dwóch chałupach, ale po ich podpaleniu uciekli na pobliski cmentarz. Główny szturm, jaki wykonał na cmentarz drugi szwadron kawalerii gen. E. Taczanowskiego pod dowództwem por. Teodora Mniewskiego nie powiódł się. Dopiero decydujący szturm kosynierów zakończył się pełnym sukcesem. W starciu zginęli prawie wszyscy Rosjanie. Kilku ocalałych, w tym von Grabbego, powstańcy wzięli do niewoli.
Bitwa pod Sędziejowicami przyczyniła się do koncentracji wojska, co w następstwie doprowadziło do klęski oddziałów gen. E. Taczanowskiego 29 sierpnia na polach wsi Kruszyna.
W dniu 4 września doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Cyrusową Wolą w okolicy Strykowa. W bitwie tej ks. J. Czajkowski poprowadził powstańców do ataku na rosyjskie wojska z kosą i krzyżem w ręku.
Oddziały Konstatntego Sokołowskiego, kpt. Stanisława Szumlańskiego i mjr Roberta Skowrońskiego, pod naczelnym dowództwem tego ostatniego, stoczyły 10 września krwawą bitwę z wojskami rosyjskimi pod Dalikowem. Była to jedna z największych bitew powstania styczniowego. Powstańcy przez długi czas skutecznie odpierali ataki nieprzyjaciela. Kryzys w walce spowodował mjr R. Skowroński. Wycofując swoich żołnierzy spowodował odwrót pozostałych oddziałów. Z czasem ewakuacja przerodziła się w bezładną ucieczkę. Część powstańców przeszła pod rozkazy mjr. J. Oxińskiego, pozostałych przejął płk. Matuszewicz. Jazdę z polecenia R. Skowrońskiego objął swoją komendą K. Sokołowski. Rząd Narodowy w Warszawie za porażkę pod Dalikowem obarczył R. Skowrońskiego odbierając mu dowództwo i przekazując je A. Lüttichowi.
Podobne potyczki i bitwy miały miejsce w innych miejscach regionu, np. 11 września płk Matuszkiewicz zgrupował rozbitych pod Dalikowem powstańców i odniósł zwycięstwo pod Lutomierskiem, zaś 19 września nieznany oddział powstańczy stoczył walkę z Rosjanami w Poddębicach. Dnia 6 października pluton por. Powidzkiego, który wycofywał się przed napierającymi rosyjskimi huzarami i piechotą z rejonu kościoła św. Idziego w Szadku do lasów pod Szadkowicami, poniósł ciężkie straty. Byłyby one znacznie większe, gdyby nie obawa Rosjan przed zasadzką w lesie i zaprzestanie dalszego pościgu. Powstanie powoli gasło. Potyczki jakie miały miejsce w okolicy Chełmna czy Sieradza nie miały większego znaczenia. Resztki oddziałów powstańczych próbowały przedostać się do Sieradza. Jeden z nich, odparty przez wroga, skierował się w stronę Biskupic.
Ostatnia potyczka stoczona 29 października okazała się zwycięską. Wojsko rosyjskie zostało zaatakowane w leżącym na północ od Łęczycy miasteczku Grabowie przez oddział Emeryka Syrewicza. Powstańcy wyparli kozaków z miasta, kilku zabili i 30 ranili, sami nie ponosząc przy tym żadnych strat.
W wyniku przeniknięcia agentów policji carskiej w szeregi konspiratorów łódzkich aresztowano m.in. zastępcę naczelnika J. Zajączkowskiego Leona Tuszyńskiego, który został stracony podczas publicznej egzekucji. Podobny los spotkał przedpowstaniowego naczelnika Łodzi, Ignacego Radziejewskiego.
Wiosną 1864 roku oddziały powstańcze miały wznowić działania jako regularne wojska powstańcze, wzmocnione przez masowy udział chłopów. Zamierzenia te okazały się jednak nierealne. Wydany 4 marca 1864 r. ukaz carski o uwłaszczeniu chłopów dokonał rozłamu w społeczeństwie polskim i całkowicie odciągnął chłopów od powstania. Wiosną 1864 roku nieliczne oddziały podejmowały nierówną walkę, która za każdym razem kończyła się ich klęską. Szeregi powstańcze, z braku uzupełnień topniały.
Swój udział w powstaniu wiele tysięcy Polaków przypłaciło życiem: zginęli podczas walk, zostali straceni wyrokami władz carskich bądź zmarli w więzieniach. Kilkadziesiąt tysięcy powstańców zesłano na Syberię. Ich majątki skonfiskowano. Na wiele miast, wspierających insurekcję, nałożono kary pieniężne, odebrano im też prawa miejskie doprowadzając do upadku. Rozpoczęła się walka z kościołem m.in. poprzez likwidowanie klasztorów katolickich. Na duchownych spadły liczne represje. W 1867 roku zniesiono autonomię Królestwa Polskiego, a w 1874 roku urząd namiestnika. Likwidacji uległy Szkoła Główna Warszawska i Bank Polski. Ziemie polskie poddane zostały intensywnej rusyfikacji.
W obliczu klęski powstania, które okazało się wielką tragedią dla narodu polskiego, zarzucono myśl o dalszej walce zbrojnej na następnych kilkadziesiąt lat. Miała się ona odrodzić dopiero wraz z wybuchem wojny powszechnej w 1914 roku, która przyniosła Polsce upragnioną niepodległość.
Galeria
Pismo Dekanatu Wieluńskiego. APŁ OS, Akta parafii z powiatu wieluńskiego, sygn. 5, str.11.
Przepisy postępowania dla władz gubernialnych i powiatowych na wypadek pojawienia się tzw. spokojnych demonstracji. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Treść reskryptu namiestnika gen. ks. Gorczakowa z dnia 4 kwietnia 1861 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
W dniu 14 października 1861 r. ogłoszono w Królestwie Polskim stan wojenny. Treść rozkazu dowodzącego 1-szą Armią i p.o. namiestnika Królestwa, gen. hr. Lamberta, z dnia 14 października 1861 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Treść rozkazu dowodzącego gen. hr. Lamberta z 14 października 1861 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Instrukcja dla wójtów gmin i magistratów miast wydana przez p.o. naczelnika wojennego pow. piotrkowskiego, gen. Wagnera. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Ciąg dalszy Instrukcji zawierającej przepisy stanu wojennego. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
List Dyrektora Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 5 kwietnia 1862 r. do biskupa Diecezji Kujawsko Kaliskiej. APŁ OS, Akta parafii z powiatu wieluńskiego, s
Ciąg dalszy listu dyrektora Głównego Wydziału Wyznań i Oświecenia Publicznego do biskupa Diecezji Kujawsko Kaliskiej. APŁ OS, Akta parafii z powiatu wieluńskiego, sygn. 5, s. 30.
Odezwa namiestnika Królestwa Polskiego, wlk. ks. Konstantego Mikołajewicza Romanowa. APŁ, Archiwum rodziny Bartoszewiczów, sygn. 556, k. 1.
Odezwa Centralnego Narodowego Komitetu z dnia 1 września 1862 r., w której ogłosił się rzeczywistym Rządem Narodowym, wzywał Polaków do posłuszeństwa i gotowości podjęcia wspólnej walki o niepodległą Polskę. APŁ, Archiwum rodziny Bartoszewiczów, sygn. 558
List Dominika Dziewanowskiego, gubernatora cywilnego guberni płockiej, do Aleksandra Ostrowskiego, gubernatora cywilnego guberni radomskiej, z dnia 10 grudnia 1862 r. APŁ, Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, sygn. II/10.
Dwie następne strony listu Dominika Dziewanowskiego do Aleksandra Ostrowskiego z dnia 10 grudnia 1862 r. APŁ, Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, sygn. II/10.
reść reskryptu gubernatora cywilnego warszawskiego z 18 stycznia 1863 r., dotyczącego wyrąbywania duktów w celu utrudnienia powstańcom ukrywania się w lasach. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Druga strona reskryptu gubernatora cywilnego warszawskiego z dnia 18 stycznia 1863 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Wyjątek z części Urzędowej Dziennika Powszechnego z 26 stycznia 1863 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Pismo Naczelnika Łęczyckiej Żandarmskiej Komendy w Łęczycy do prezydenta Łodzi z 29 stycznia 1863 r. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 22.
Zdobycie koszar rosyjskich w Rawie Mazowieckiej przez oddział powstańczy Antoniego Jeziorańskiego w dniu 4 lutego 1863 r. APŁ, Zbiór albumów ikonograficznych APŁ, sygn. A-167.
Raport burmistrza Wielunia z 6 luty 1863 r. do Naczelnika Wieluńskiej Żandarmskiej Komendy dotyczący kontroli ruchu ludności. APŁ, Zarząd Żandarmerii Powiatów Wieluńskiego i Sieradzkiego, sygn. 8, s. 78.
Raport burmistrza Aleksandrowa z 23 lutego 1863 r. informujący o pojawieniu się w mieście powstańców i dokonanej przez nich rekwizycji broni. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 210.
Druga strona raportu burmistrza Aleksandrowa z dnia 23 lutego 1863 r. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 211.
Śmierć bohaterskiej Marii Piotrowiczowej w bitwie pod Dobrą 24 lutego 1863 r. APŁ, Zbiór albumów ikonograficznych APŁ, sygn. A-167.
Akt zgonu Marii Piotrowiczowej. APŁ, ASC Parafii Rzymskokatolickiej Najświętszej Marii Panny w Łodzi, sygn. 52, akt zgonu nr 107.
Zbiorczy akt zgonu Czternastu Osób z Imion i Nazwisk niewiadomych Poległych wojowników Polskich w bitwie pod Dobrą. APŁ, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Dobrej, sygn. 109, akt zgonu nr 46.
List Michała Jana Marszewskiego, biskupa Kujawsko Kaliskiego, z roku 1863, w którym ogłosił żałobę w związku z zesłaniem w głąb Rosji arcybiskupa metropolity warszawskiego Zygmunta Szęsnego Felińskiego. APŁ OS, Akta parafii z powiatu wieluńskiego, sygn. 5
Płk. Teodor Cieszkowski (1833-1863), dowódca oddziału powstańczego w kaliskiem. APŁ, Zbiór ikonograficzny APŁ, sygn. W-I 3/7.
Pismo dowódcy oddziału wojska powstańczego, płk. T. Cieszkowskiego, z 13 marca 1863 r., do Augusta Ostrowskiego. APŁ, Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, sygn. II/86, s. 195.
Pismo dowódcy 2 Pułku Piechoty, płk. T. Cieszkowskiego, z 20 marca 1863 r. do Augusta Ostrowskiego. APŁ, Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, sygn. II/86, s. 200.
Raport do Naczelnika Wojennego Powiatu Łęczyckiego zawiadamiający o zabraniu przez powstańców pieniędzy z kasy miejskiej w Łodzi w dniu 23 kwietnia 1863 r. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 273.
Pismo do prezydenta Łodzi w sprawie zabranych przez powstańców pieniędzy ze Składów Banku Polskiego w Łodzi w dniu 24 kwietnia 1863 r. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 282.
Protokół zeznania Szczepana Bocheńskiego, posłańca miejskiego z Łodzi. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 343.
Druga strona protokoł zeznania Szczepana Bocheńskiego. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 344.
Pismo naczelnika Urzędu Pocztowego w Łodzi informujące prezydenta Łodzi o przejęciu i zabraniu przez powstańców korespondencji rządowej w dniu 3 maja 1863 r. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 404.
Pismo Banku Polskiego w Warszawie z 30 maja 1863 r. w sprawie zniszczenia przez powstańców herbu Królestwa Polskiego na dachu budynku Składów Banku Polskiego w Łodzi. APŁ, Akta miasta Łodzi, sygn. 705, s. 677.
Michał Perski ze Złoczewa uczestnik powstania styczniowego. APŁ OS, Zbiór ikonograficzny, sygn. 20.
Spis aresztowanych powstańców w powiecie wieluńskim 21 lipca 1863 roku. APŁ, Zarząd Żandarmerii Powiatów Wieluńskiego i Sieradzkiego, sygn. 7, s. 36.
Druga strona spisu aresztowanych powstańców w powiecie wieluńskim 21 lipca 1863 roku. APŁ, Zarząd Żandarmerii Powiatów Wieluńskiego i Sieradzkiego, sygn. 7, s. 37.
Treść reskryptu Rządu Gubernialnego Warszawskiego z 6 sierpnia 1863 r. o ograniczeniu wwożenia saletry i siarki do Królestwa Polskiego. APŁ, Akta miasta 39. Zgierza, sygn. 347, s. 32.
W czasie wojny władze zakazały sprowadzania z zagranicy kos, rzezaków i tasaków. APŁ, Akta miasta Zgierza, sygn. 347, s. 33.
Akty zgonów: Francuza Pawła Ganiera d'Aubin - dowódcy kosynierów oraz Ludwika Zalewskiego - dowódcy strzelców, poległych w bitwie pod Cyrusową Wolą 4 września 1863 r. APŁ, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Kołacinku, sygn. 97, akty zgonu nr 70, 71.
Pismo Naczelnika Powiatu Wieluńskiego z 22 września 1863 r. do wójtów gmin i magistratów miast. APŁ OS, Akta gminy Dzietrzkowice w Łubnicach, sygn. 51, s. 296.
Druga strona pisma Naczelnika Powiatu Wieluńskiego z dnia 22 września 1863 r. w sprawie rekwizycji owsa i siana od właścicieli ziemskich. APŁ OS, Akta gminy Dzietrzkowice w Łubnicach, sygn. 51, s. 297.
Trzecia strona pisma Naczelnika Powiatu Wieluńskiego z dnia 22 września 1863 r. APŁ OS, Akta gminy Dzietrzkowice w Łubnicach, sygn. 51, s. 298.
Czwarta strona pisma Naczelnika Powiatu Wieluńskiego z dnia 22 września 1863 r. AAPŁOS, Akta gminy Dzietrzkowice w Łubnicach, sygn. 51, s. 299.
Akty zgonu anonimowych powstańców, którzy zginęli w boju pod Dobieszkowem 25 września 1863 r. APŁ, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Dobrej, sygn. 109, akty zgonu nr 77-79.
Raport burmistrza Aleksandrowa z 29 września 1863 r. dotyczący zabrania przez powstańców pieniędzy z kasy miejskiej. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 660.
Akt zgonu Władysława Kolasińskiego, aplikanta biura Naczelnika Powiatowego, który z dniem 23 stycznia 1863 r. rozpoczął służbę w partii Józefa Oksińskiego. APŁ OS, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Szadku, sygn. 114, akt zgonu nr 138.
Skarżyński z oddziału Żuawów śmierci, dowódca jazdy w kaliskiem. APŁ, Zbiór ikonograficzny APŁ, sygn. W-I 3/30.
Treść odezwy naczelnika wojennego powiatu piotrkowskiego z 19 października 1863 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Tekst Rozporządzenia Zarządu Wojennego Naczelnika Oddziału Kaliskiego z 1 listopada 1863 r. APŁ, Akta gminy Chojny, sygn. 46a, k. 13.
Odezwa Naczelnika Wojennego Oddziału Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z 4 listopada 1863 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Druga strona odezwy Naczelnika Wojennego Oddziału Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z dnia 4 listopada 1863 r. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Pismo Urzędu Naczelnika Wojennego Okręgu Miasta Łodzi i Okolicy z 19 listopada 1863 r. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 364.
Druga strona pisma Urzędu Naczelnika Wojennego Okręgu Miasta Łodzi i Okolicy w sprawie sankcji za popieranie powstania. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 365.
Akt zgonu Napoleona Potockiego. Służył w partii Edmunda Taczanowskiego. Ciężko ranny w bitwie pod Sędziejowicami zmarł 22 listopada 1863 r. APŁ OS, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Stolcu, sygn. 95, akt zgonu nr 53.
Bracia Maszkiewicze, powstańcy - chłopi z kaliskiego. APŁ, Zbiór ikonograficzny APŁ, sygn. W-I 3/27.
Pismo Naczelnika Powiatu Wieluńskiego z 27 grudnia 1863 r. APŁ OS, Akta gminy Dzietrzkowice w Łubnicach, sygn. 31, str. 194.
W grudniu 1863 r. cząstkowi naczelnicy wojenni otrzymali polecenie zaprowadzenia ewidencji osób dobrowolnie zgłaszających się po powrocie z powstania. APŁ, Akta gminy Wiskitno, sygn. 3.
Tekst przysięgi na wierność cesarzowi Rosji, podpisywanej przez byłych powstańców. APŁ, Policmajster miasta Łodzi, sygn. 7, s. 36.
Rota przysięgi na wierność cesarzowi Rosji, druga strona dokumentu. APŁ, Policmajster miasta Łodzi, sygn. 7, s. 37.
Akt zgonu nieznanego z nazwiska żołnierza z partii wojsk polskich, zmarłego we wsi Rozdziały dnia 17 stycznia 1864 r. APŁ, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Rossoszycy, sygn. 97, akt zgonu nr 1.
List gończy z marca 1864 r. za uczestnikiem powstania Janem Ciszewskim. APŁ OS, Akta gminy Krokocice, sygn. 1, s. 2.
Pismo Urzędu Policmajstra Królestwa Polskiego z dnia 19 kwietnia 1864 informujące Wojennego Naczelnika Powiatu Wieluńskiego o zniesieniu terminu dla bezwarunkowego powrotu z band. APŁ OS, Akta parafii z powiatu wieluńskiego, sygn. 5, s. 34.
Wykaz osób zabitych lub powieszonych za przychylność do prawego Rządu i pozostałych po tychże familii sporządzony przez wójta Łagiewnik na polecenie Naczelnika Wojennego Oddziału Zgierskiego z 29 kwietnia 1864 r. APŁ, Akta gminy Łagiewniki, sygn. 49.
Dokument z kwietnia 1864 r. przedstawiający koszty wystawienia szubienicy dla dwóch powstańców w Zgierzu. APŁ, Akta miasta Zgierza, sygn. 347, s. 223.
Druga strona dokumentu przedstawiającego koszty wystawienia szubienicy w Zgierzu dla dwóch powstańców. APŁ, Akta miasta Zgierza, sygn. 347, s. 224.
Pismo do wójta gminy Radogoszcz z lipca 1864 r. w sprawie kary finansowej 1500 rubli srebrem. APŁ, Akta gminy Radogoszcz, sygn. 14
W księdze ludności stałej gminy Krokocice figuruje nazwisko Antoniego Szymańskiego, włodarza z Prusinowic w gminie Zadzim, z adnotacją, że został on aresztowany za polityczne przewinienia 1864 r. APŁ OS, Akta gminy Krokocice, sygn. 187, s. 634.
Druga strona wpisu dotyczącego Antoniego Szymańskiego w KLS gminy Krokocice. APŁ OS, Akta gminy Krokocice, sygn. 187, s. 634.
Pismo naczelnika powiatu łęczyckiego z 30 lipca 1864 r. dotyczące Antoniego Literskiego, mieszkańca Aleksandrowa, skazanego za udział w powstaniu na zesłanie do kopalni w Syberii i konfiskatę majątku. APŁ, Akta miasta Aleksandrowa, sygn. 5, s. 642.
Fragment korespondencji władz administracyjnych Królestwa Polskiego, prowadzonej po upadku powstania styczniowego z hr. Aleksandrem Ostrowskim. APŁ, Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, sygn. II/10, s. 187.
Pismo do wójtów gmin i sołtysów z roku 1865. APŁ, Akta gminy Chojny, sygn. 51, k. 126.
Lista uczestników powstania styczniowego z Pabianic sporządzona przez magistrat miejski (fragment). APŁ, Akta miasta Pabianic, sygn. 389.
Pierwsza strona Wykazu mieszkańców miasta Zgierza wyszłych do powstania w r. 1862/3, sporządzonego przez Magistrat Miasta Zgierza. APŁ, Akta miasta Zgierza, sygn. 347, s. 213.
Wykaz osób, którzy powrócili z band powstańczych i pod dozór policyjny oddanych w Cyrkule II sporządzony w roku 1865 przez inspektora policji II cyrkułu w Łodzi. APŁ, Policmajser miasta Łodzi, sygn. 11, s. 85-86.
Informacje dotyczące byłych uczestników powstania styczniowego pozostających pod dozorem policyjnym w guberni kaliskiej. APŁ, Kancelaria Gubernatora Kaliskiego, sygn. 8.
List gończy z grudnia 1867 r. za powstańcem Wojciechem Nejmanem, który zbiegł z twerskich rot aresztanckich. APŁ OS, Akta gminy Krokocice, sygn. 1, s. 5.
Zawiadomienie o powrocie z zsyłki w roku 1894 byłego powstańca z 1863 roku. APŁ, Zarząd Powiatowy Łódzki, sygn. 350, k. 14.
Plakat zapowiadający koncert Orkiestry Wojsk Polskich w 1918 r. na rzecz weteranów powstania styczniowego. APŁ, Zbiór teatraliów łódzkich, sygn. 21/40, k.4.
Nieliczni powstańcy doczekali niepodległej Ojczyzny. Weterani powstania styczniowego w Łodzi. APŁ, Zbiór ikonograficzny APŁ, sygn. W-I 3/6.
Plan działania powstańców styczniowych w województwie kaliskim guberni warszawskiej w latach 1863-1964. Opracowanie współczesne. Część pierwsza. APŁ OS, Zbiór kartograficzny, sygn. 153
Druga część planu przedstawiającego działania powstańców w województwie kaliskim guberni warszawskiej w latach 1863-1964. APŁ OS, Zbiór kartograficzny, sygn. 153.
Rozwiń Metryka
| Podmiot udostępniający informację: | |
|---|---|
| Data utworzenia: | 2013-01-18 |
| Data publikacji: | 2013-01-18 |
| Osoba sporządzająca dokument: | Adriana Bryk, Wojciech Kowaluk, Tomasz Walkiewicz |
| Osoba wprowadzająca dokument: | Wojciech Kowaluk |
| Liczba odwiedzin: | 22257 |