Milicja Ludowa

Permanentne zwlekanie władz okupacyjnych z realizacją zapowiedzi utworzenia niepodległego Państwa Polskiego było powodem aktywizowania się na przełomie 1917 i 1918 roku polskich organizacji niepodległościowych, w tym także tych o charakterze zbrojnym. Jedną z nich było Pogotowie Bojowe Polskiej Partii Socjalistycznej, bezsprzecznie najbardziej prężnej w tym czasie partii lewicowej, dysponującej długoletnim doświadczeniem konspiracyjnym a także bojowym, zdobytym podczas Rewolucji 1905-1907.

Powolny rozpad Austro-Węgier uruchomił w pierwszych dniach listopada 1918 roku lawinę wydarzeń na polskich terenach okupowanych przez monarchię Habsburgów, w tym także wystąpienia zbrojne Milicji Ludowej PPS, w którą przekształciło się Pogotowie Bojowe. Parę dni później Milicja włączyła się także w akcje rozbrajania oddziałów Landsturmu na obszarze okupowanym przez Niemców. Jednakże co było dobre w pierwszych dniach Wolności, po miesiącu już takim nie jest. Członkowie Milicji Ludowej chętnie dają posłuch hasłom Rewolucji Październikowej. Silni organizacyjnie i zbrojnie mogą stanowić zarzewie dla rozniecenia wojny domowej w dopiero co odrodzonym Państwie Polskim.

Na początku grudnia 1918 roku wiceminister spraw wewnętrznych Norbert Barlicki proponuje przejęcie przez państwo Milicji Ludowej PPS jako formacji rządowej. Faktycznie jest to pomysł na "pokojowe" spacyfikowanie tej formacji. Milicja Ludowa jako formacja policyjna powołana zostaje 5 grudnia 1918 roku dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Jego uzupełnieniem jest rozporządzenie Stanisława Thugutta, ministra spraw wewnętrznych w Tymczasowym Rządzie Republiki Ludowej Jędrzeja Moraczewskiego.

W marcu 1919 roku stan osobowy Milicji ludowej osiągnie około 23 tysięcy czynnych milicjantów i około połowę tego w rezerwie.

Przejęcie "na garnuszek" Państwa Milicji Ludowej PPS tylko na moment tłumi napięcie między tą formacją a wojskiem i funkcjonującą równolegle Policją Komunalną. Radykalne nastroje w Milicji doprowadzą w lutym i marcu 1919 roku do krwawych starć z wojskiem, między innymi w Dąbrowie Górniczej. Młode Państwo walczące o swój byt, nie może sobie pozwolić na niepokoje na tyłach frontu. Decyzja może być tylko jedna. Na przełomie marca i kwietnia 1919 roku rozpocznie się akcja izolowania i rozbrajania Milicji. W maju z części oddziałów utworzone zostaną kompanie etapowe skierowane na front wschodni. Ostatecznie 1 lipca 1919 roku Milicja zostanie rozwiązana, część jej członków wcielana do wojska a pozostali - po pozytywnej weryfikacji - zasilą szeregi nowopowstającej Policji Państwowej.

Piotr Zawilski